زیر پرچم سفید

چند هفته قبل از انتشار آلبوم بود که دلمان بیش از پیش هوای صدایش را می‌کرد٬ گویا او هم بوهایی به دماغ اش خورده بود و می‌دانست خبری در راه است. همه چیز سریع اتفاق افتاد و مجالی برای انتظار و ذوق زدگی های همیشگی پیدا نشد روز 22 اسفند ماه به نقل از سایت رسمی آلبوم منتشر شد ...

از همان ترک اول دریافتم که این بار با روی دیگری از استعداد و هنر چاووشی روبه رو هستم. سبک و سیاقی که شمه ای از آن را در تک آهنگ دلتنگ شاهد بودیم اکنون در قالب یک آلبوم با آن روبه رو شدیم بی درنگ از ترک 1 تا 10 را بی وقفه و پیاپی گوش دادم چیزی بود که انگار نمیگذاشت لذت ببرم ! یک چیزی شبیه مانع ٬ گویا این بار چاووشی میخواست ابتدا ذهن را خوب درگیر و آماده کند و بعد آن چشمه ای از ذوق و اعجاب موسیقیایی را  پیش کش گوش هایمان کند !

در موسیقی محسن چاووشی هر بار با پررنگ شدن و بهتر بگویم جولان یکی از شاخص های تشکیل دهنده در موسیقی اش روبه رو بوده ایم و گویا این بار ترانه و کلام مجال آن را یافت که عرض اندام کند ( این را همین ابتدا بگویم که منظورم سطح عالی کلام و بی نقص بودن آن نیست!) بلکه این بار ما شاهد آن بودیم که محسن چاووشی خود را به نوعی از قید کلاسیک های رمنس1 رها کرده و به سمت نئوکلاسیک هایی با قدرت تاثیر گذاری و درگیر کردن های ذهنی بیشتر فراخواند. چیزی که همیشه انتظارش از چاووشی می‌رفت ...

تنوع ، از دیگر خصیصه هاست که میتواند مخاطب را راضی نگه دارد گویا این بار محسن چاووشی تصمیم داشته در این دریای هنرِ خود کسانی را هم از صدف های ساحلش راضی و خشنود کند و لذت را پیش کش آنان کند و هم کسانی را به عمق برده و در اعماق هنر خود غرق در لذت کند ! (برای درک بهتر این ساحل به ترک خواب بعداز ظهر رجوع کنید! و برای دریافت عمق داستان به قطعه ی قطار... ) . این زیر پا خالی شدن ها و لذت ها و آن سطح صاف به هیچ وجه دو دستگی شنیداری ایجاد نمی‌کند و می‌شود همزمان از هر دو طیف لذت برد.

---

این روز ها که دیگر "کلام محوری" درابعاد کلی موسیقی ، به ویژه موسیقی محسن چاووشی معنایی ندارد و کلام و ملودی در کنار هم مخاطب را پذیرا می‌شوند ٬ دیگر جنبه های تشکیل دهنده هم مورد توجه قرار گرفته می‌شود (هم از جانب هنرمندان و هم مخاطبان) و از آن جمله کاور اثر است. که در آلبوم "پرچم سفید" تا آنجا که ممکن بوده است تلاش برای القای سادگی و سفیدی آمیخته به صلح شده است اما طرح کاور آنچنان که باید به مذاق ما خوش نیامد ! جایی خواندم (+) که این طرح الهام گرفته از کاور یه شاخه نیلوفر بوده است (گویا به دلیل آوردن متن ترانه ها و روشن بودن طرح!) اما آنچه باید مد نظر طراح قرار گیرد محتوای درونی اثر و حال و هوای آن است و نه اثار قبلی آن خواننده! اصولن توجه کرده ام که محسن عسگری به طیف نور علاقه ی زیادی دارد و در این جا هم آن نمایان شده است خلاصه بگویم که طرح کاور می‌توانست بهتر از این ها باشد و آن غلط تایپی هم بسیار توی ذوق می‌زند ! لوگوتایپ "پرچم سفید" القا کننده ی حالت شوخی عجیبی به همراه دارد! شخصیت محسن چاووشی دارای زوایای پنهانی ست که می توان در آثارش بدان ها پی برد.(نباید گوشه های دنج و زاویه ها جای خود را به قوس و انحنا دهد!) . این لوگوتایپ بیشتر کاور فیلم های طنزِ عرضه شده در شبکه ی سینمای خانگی کشور را تداعی می کند.

و اما هر ترک :

مردم آزار (man – tormenting )

همین ابتدا بگویم گزینه ی خوبی برای سر کاستی نبود . لحن چاووشی به مانند سراسر البوم بسیار عالی با صلابت و با همان غم نهفته اما محسوس ؛ ترانه خوشحال کننده ترین قسمت ترک و سبک ؛ گواه از نو آوری و حرفی تازه در موسیقی چاووشی است. از آنجا میگویم خوشحال کننده ، چرا که به وضوح هماهنگی مضمون و جنس موسیقی دیده می‌شود. سبک جَز ؛ با مضمونی در راستا و مرتبط با این سبک ( بی وفائی ؛ عشق یک طرفه ؛ خیانت ؛ درد و ... بیشتر پیرامون مسائل شخصی ) همان طور که از نام ترک هم پیداست "مردم آزار" که ورود به این فضا‌؛‌خود جسارتی بود از طرف چاووشی و صفا که قابل تقدیر است. تقابل های بکار رفته در ترانه و همراهی های لحن و ملودی به نوعی تاخیر و عجله های ریتمیک با فضای آمیخته با ساز ترومپت  "trumpet "که به نوعی تمام وقت همراه با این ترک از زیر صدا تا اوج به گونه ای هنر نمایی می‌کند و مجلس گردان این ترک است !ساختار اصلی را تشکیل می‌دهد. اما در دیگر سوی داستان ؛ مخاطب چاووشی و نا مانوس بودن با این سبک است که اندکی کار را سخت کرده است و خرده گیری هایی که بعضن به تنظیم و شخص سینا حجازی گرفته شده است .

فکر میکنم جُز چند ثانیه ی اول که تصویر پردازی تاثیری گذاری دارد "00:1تا 00:7" در باقی داستان با یک روند اوج و فرود( همراه با فریاد گاهی ! ) روبه رو هستیم و همچنین خیزش هایی که گاه اتفاق می افتد و بهتر بود این روند تاثیر گذار مجال بیشتری برای جولان می یافت ؛ باقی داستان کسل کننده بود! و شاید بتوان گفت عدم القای حس ( مثبت یا منفی ) نسبت به این ترک آن را راکد نگه داشته و بهتر بود برای سر کاستی ترکی با انرژی تر انتخاب می‌شد. چرا که همیشه از موسیقی چاووشی انتظار القای حس می رود و نه خنثا گری و من در این ترک با حالت خنثی مواجه شدم و شاید اگر تنظیم هوشمندانه تر و با فضای بسیط تری از یک هنر نمایی ترومپت اجرا می شد نتیجه ی بهتری گرفته می شد . این را نباید فراموش کرد که همذات پنداری جزو لاینفک اثار محسن چاووشی است و ارتباط و عدم ارتباط بیشتر متوجه حس شنونده است و چه بسا افرادی که این آهنگ را صرف مسائل تخصصی موسیقیایی جزو فیوریت های خود میدانند.

جوابم نکن  (Do not reject me)

این قطعه با حال و هوا و فضای ترکی _ استانبولی خود و خوانش مستقیم و بی وقفه ی محسن چاووشی بدون فراز و فرود خاصی عاشقانه ی غمگینی را رقم زده است که در نهایت سادگی و یکنواختیِ خود ، بسیار لذت بخش است و گاهی حتا بغض را در گلو می‌نشاند! گویی این ترک داستانی ست که نویسنده و راوی را آنچنان در غم ِ آن فرو برده است که دیگر مجالی برای تلاش اضافی جهت تاثیر گذاری نبوده است و در نهایت خلوص ، آن چه که باید را به گوش مخاطب القا می‌کند .

تنظیم شهاب اکبری که همانند باقی آثارش فضایی اسلو دارد و همان فضای خالی و به دور از شلوغی با لحنِ پر صلابت و در عین حال غمگنانه ی چاووشی باعث شده نه ضعف ترانه که  از لحاظ ساختار ٬ ابتدایی است و نه تکرار های چاووشی که گویی برای پر کردن خلاء هاست هیچ کدام به چشم نیاید . شهاب اکبری و تنظیم هایش یادگار محسن چاووشی سال های دور است ! برای همین همیشه قطعه هایی که به دست او می افتد برایم ارامش عجیبی به همراه دارد ...

خوان هفتصد (Seven hundred round)

[امیر جمال فرد و اسلام ولی محمدی] دو اسمی که در این اثر تازگی دارد و برای چاووشی شنو های حرفه ای کمی سخت است پذیرش جدید ها ؛ و گفت و گو مبنی بر اثر گذاری آنها فراوان بوده است.بخصوص امیر جمال فرد(امیروکس) که به عنوان تنظیم کننده در این آلبوم و این ترک ایفای نقش کرده است. ترکی با سبک هاوس با انرژی و سیاق مخصوص به خود که می‌شود گفت رضایت بخش است و بیشتر برای کسانی که قصد لذت بردن از صدای چاووشی در جاده و ماشین را دارند مناسب است ! و اما ترانه ٬ که به شخصه فکر می‌کردم مضمونی سنگین تر و بدیع تری را شاهد خواهیم بود ...

 با من بمون (Stay with me)

خیلی ها آغاز این ترک را یادآور شاهکار "کافه های شلوغ" می‌دانند . ترانه ی این کار از بهترین های آلبوم است ولی متاسفانه تکرار های پیاپی این ترک موجبات پس زدنش را فراهم کرده است ! بیشتر این قطعه را بریده ای از یک عاشقانه ی زیبا می‌دانم و احساس می‌کنم که اندکی از آن نصیبمان شده است . ای کاش چاووشی با بسط این تصویر رویایی و نه با تکرار های خسته کننده ما را به ضیافتی از جنس عاشقانه هایش دعوت می‌کرد...

خواب بعد از ظهر (An afternoon nap)

از فیوریت های من در این آلبوم ترک خواب بعد از ظهر است [هم از لحاظ سبک و هم لحن و ترانه] .شاید به تنظیم خرده گرفته شود که چاووشی و سینا حجازی در این ترک شوخ و شنگ عمل کرده اند ! اما با توجه به بدیع بودن این نوع خوانش و موسیقی در کارنامه ی هنری وی ٬ من این کار را از خوب های آلبوم می‌دانم یک تصویر پردازی بسیار قوی ، با لحن و خوانش منحصر بفرد محسن چاووشی ( به تلفظ میچسبه در ثانیه ی 01:44 دقت کنید!) . امیدوارم این تجربه ی تنظیم صرفن جهت تنوع باشد و نه تکرا مجدد. و اگر قرار بر تکرار شد شاهد عمق و ظرافت بیشتر باشیم(تلاشی برای ماندگاری مدید) و نه سطحی زیبا!

بگو مگو (Argument)

این ترک هم باز با آن روند تنوع جویی چاووشی در زمینه ی ترانه با بار مضمونی عالی روبه رو هستیم ابیاتی همچون :

( اره رو چون فرو کنی / چه درکشی چه تو کنی) و

(بخیه رو بخیه می‌زنم / به تیکه پاره ی دلم)

جزو همان هایی است که اگر چه در ظاهر همچون ابیاتی عاشقانه ٬ دل را فریفته ی خود نمی‌کند اما معانی عمیق و درد نهفته در آن گستردگی هنر چاووشی را نشان می‌دهد .

شاید چیزی که در این ترک بیشتر به چشم آید تنظیم و نام امیر جمال فرد است . و به نظرم جز آن قسمت های تنظیم از دقیقه ی 01:13 تا 01:40 که آن سبک الکترو هاوس خودنمایی میکند که در دقیقه ی 02:11 تا 02:40 باز هم شاهدش بودیم(و در پایان نیز همچنین!) وبه نحوی می‌توان گفت مجلس گردان ترک هست که اندکی به دور از شخصیت موسیقیایی محسن چاووشی است و بهتر بود اگر بنا به نوع آوریست اندکی تعدیل شده تر باشد باقی روند؛ فضای خوب و قابل قبولی را دارست.

قطار (Train)

بدون شک  قطار بهترین ترک آلبوم است یک اسلو الکتروی فوق العاده از همان هایی که تنها از چاووشی و استعدادش می‌توان انتظار داشت ! با جرات می توان گفت اوج هنر حسین صفا در این ترک خودنمایی می‌کند و همچنین کوشان حداد که نشان داد هنرش فراتر از آنچه که در حریص شاهدش بودیم است و تنها در موردش می‌توانم بگویم ای کاش این حضورهای مختصر ٬ مفید و با تاثیر گذاری های عمیق باز هم تکرار شود ... همان دقیقه ی 04:49 تا پایان کافی ست تا محشر بودن ملودی و تنظیم و تصویر سازی و هنر  بی بدیل این دو عزیز برایمان مبرهن شود نوازندگان را هم از یاد نباید برد.( اما در مورد چند و چون ترانه ی قطار که ذهن را بسیار درگیر می‌کند بهتر است هر شخصی برای خود آنچه درک و دریافت می‌کند را داشته باشد و از شکافتن بیش از حدش بپرهیزیم!)

پرچم سفید (White flag)

اگر بخواهیم داستانی ترین و نوستالژیک ترین قطعه ی محسن چاووشی را از ابتدا تا کنون معرفی کنیم بدون شک آن چیزی جز پرچم سفید نخواهد بود. وقتی این قطعه پلی می‌شود گویا یک فیلم کوتاه معنا گرا ! در جریان است که به دست چاووشی ساخته شده و کارگردانی می‌شود. پیانوی آغازین کار در نهایت آرامش شروع به نواختن می‌کند و بعد صحنه هایی نوستالژیک را محسن چاووشی به گونه ای به تصویر می کشد که تا کنون هیچ کدام از کارگردانان بنام سینمای ایران چنین تصویر پردازیی را از این جنگ هشت ساله نتوانسته اند با این تاثیر گذاری به مخاطب عرضه کنند! بردن تنظیم کار در فضای راک نیز از نکات جالب توجه این قطعه ی زیباست . محسن چاووشی دیگر در تنظیم هم خود را ثابت کرده است ...

تقاص (Vengeance)

از ملودی  می‌شود نهایت لذت را برد!نوازندگان این جاهم حق مطلب را ادا کردند. آن ابتدا خیلی نتوانستم ارتباط برقرار کنم ولی رفته رفته برای خودش گوشه ی دلم جایی باز کرد ! انرژی و حس مثبتی که القا می‌کند عالی ست . استواریِ لحن چاووشی همراه با هجمه ای از انرژی ای که القا می‌کند دیگر مجالی برای خرده گیری از ترانه و ضعف یا قوتش نمیگذارد! اما چیزی که قابل ذکر است ٬ این است که ترانه در هر سطح از مضمون باشد و خوب و بدش هر چه باشد بسیار عالی بر ملودی و لحن چاووشی فیت شده است و جریان دارد.

هر روز پاییزه(2(Every day is autumn

راستش را بخواهید اولین ترکی که خوشم آمد و توانستم با آن ارتباط بگیرم همین قطعه بود! لحن محصور کننده ی چاووشی با آن غم پنهان ٬ و آن آغاز هولناک با آن مصرع های ظریف و پر معنا چیزی جز لفظ عالی را به ذهن من نمی‌آورد... بیشترین حسی که القا می‌شود از این ترک حس یک وهم و غمی است که فضای راک آهنگ به خوبی توانسته در انتقال این حس کمک کند ... از آن ماندگار های چاووشیایی ست .

[ و اما چیزی که دیر زمانیست در ذهن دارم و بارها با دوستان و در گفت و گوهای چاووشیایی مطرح کرده ام بحث ترانه و کلام آثار محسن چاووشی ست . این که حسین صفا به خوبی و یک تنه از پس ترانه ی آلبوم برآمده است و اینکه احساس چاووشی و صفا (و روزی هم امیر ارجینی) به هم نزدیک است ٬ درست ! اما چیزی که نباید فراموش شود گام نهادن در عرصه ی جدیدی از فضای کلامی ست . در ابتدا هم گفتم از جسارت چاووشی و صفا بسیار خوشحالم اما معتقدم باز هم جای کار و دقت نظر را از شخص چاووشی می‌طلبد که به کلام توجه کند و با بردن آثارش همراه با سبک و هنر خلاقانه اش در فضای جدید گوشمان را بیش از پیش مسحور و شگفت زده سازد... ]

[ پرچم سفید پستی و بلندی های زیادی داشت و خود تجربه ای بود از فضایی جدید در کارنامه ی محسن چاووشی . امیدوارم شاهد ژرفای بیشتر در آثار آتی وی باشیم .]

1- منظور از کلاسیک ها رمنس ٬ کلاسیک در معنای حقیقی خود نیست! بلکه جریان و سبک پیش گرفته شده از جانب چاووشی ست که مفاهیم آن رو به کهنگی رفته و نیاز به یک انقلابِ مفهومی دارد.

2- به دوستی گفتم فکر می‌کنم با توجه به علاقه ی چاووشی به ترک هر روز پاییزه ٬ این ترک از آنهایی ست که اشک چشمش را هم می‌توان در آن حس کرد!

ــــــــــــــــــــــــــ

- از دوست خوبم علی فاتحی بابت زحمتی که برای قرار دادن هدر و طراحی لوگوتایپ کشید بسیار سپاس گذارم.